مهدی اسفندیاری

کفشدوزک Hyperaspis polita Weise یکی از دشمنان طبیعی شپشک آردآلود جنوبNipaecoccus viridis (Newstead) ، از مهم‌ترین آفات مرکبات در استان خوزستان است. در این پژوهش زیست‌شناسی و پارامترهای جدول زندگی این کفشدوزک در دو دمای آزمایشگاهی 1± 25 و 1±30 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دورهی روشنایی : تاریکی 10:14 روی شپشک آردآلود جنوب محاسبه گردید. ترجیح مراحل مختلف رشدی کفشدوزک نیز با تغذیه از مراحل مختلف رشدی شپشک آردآلود جنوب به عنوان طعمه بررسی شد. همچنین واکنش تابعی لارو سن چهار و نر و ماده بالغ کفشدوزک نیز نسبت به تراکم¬های مختلف تخم شپشک آردآلود جنوب مطالعه شد. آزمایش ترجیح و واکنش تابعی در دمای 30 درجه و با شرایط فوق انجام شد. بر اساس نتایج، طول دوره رشد پیش از بلوغ کفشدوزک های نر و ماده به ترتیب با افزایش دما از 39/0±00/40 و30/0±45/40 روز در 25 درجه به 47/0±48/30 و 54/0±08/30 روز در 30 درجه کاهش یافت. میانگین تولید تخم کفشدوزک¬های ماده در دمای 25 درجه 71/17±83/180 تخم در میانگین دوره تخم گذاری 85/3±51/55 روز و در دمای 30 درجه 10/27±65/368 تخم در میانگین دوره تخم گذاری 13/3±27/53 روز بود. بر اساس جدول زندگی دوجنسی سنی - مرحله رشدی، بیشترین rm (004/0±089/0 روز-1)، λ (004/0±093/1 روز-1) و R0 (294/16±560/102 نتاج) در دمای 30 درجه‌ سلسیوس و کوتاهترین نسل نیز در همین دما (88/0±95/51روز) محاسبه شد. بنابراین دمای 30 درجه‌ سلسیوس دمای مناسبی برای رشد و تولید مثل H. politaپیشنهاد گردید. آزمایش ترجیح نشان داد که همه مراحل رشدی کفشدوزک، تخم شپشک آردآلود جنوب را به عنوان منبع غذایی خود نسبت به سایر مراحل رشدی شپشک ترجیح دادند. واکنش تابعی لارو سن چهار و کفشدوزک ماده بالغ نسبت به افزایش تراکم تخم شپشک آردآلود جنوب از نوع دوم و واکنش تابعی کفشدوزک نر بالغ نسبت به تخم شپشک از نوع سوم بود. کمترین زمان دستیابی به تخم شپشک به عنوان طعمه، در لارو سن چهار کفشدوزک و بیشترین آن در نر بالغ کفشدوزک بود. کفشدوزک H. polita می¬تواند با تغذیه از شپشک آردآلود جنوب به خوبی رشد و تولید مثل نماید. با این حال برای اینکه پتانسیل این کفشدوزک بومی در مقایسه با سایر کفشدوزک¬های شکارگر موجود به عنوان یک عامل کنترل بیولوژیک به طور کامل ارزیابی شود، لازم است که مطالعات بیشتری در طبیعت در خصوص کارایی آنها، دامنه میزبانی و ویژگی های رفتاریشان انجام گردد.

شپشک¬های آردآلود (Pseudococcidae) بعد از شپشک¬های سپردار بیشترین تعداد گونه را دارا هستند. تاکنون 54 گونه از این خانواده از ایران شامل 17 گونه از نواحی جنوبی کشور گزارش شده است. برخی از آنها از آفات مهم گیاهی بوده و شناسایی صحیح آنها نقش مهمی در مدیریت این آفات دارد. این حشرات با تغذیه از اندام¬های مختلف گیاهی و ترشح عسلک، موجب ریزش برگ و میوه، تغییر شکل اندام¬ها، خشکیدگی سرشاخه¬ها و انتقال عوامل بیماری¬زای گیاهی می¬شوند. شناسایی این آفات توسط ویژگی¬های مورفولوژیکی میکروسکوپی شپشک بالغ ماده است که امری مشکل بوده و نیاز به تخصص بسیار دارد. هدف از این تحقیق استفاده از روش¬ DNA بارکدینگ به عنوان ابزاری برای شناسایی سریع و دقیق گونه¬های مهم آفت این خانواده در جنوب ایران در ترکیب با شناسایی مورفولوژیک بود. نمونه¬¬ها در فصول بهار، تابستان و پاییز سال¬های 94-1392 از روی گیاهان زینتی و محصولات کشاورزی در استان¬های خوزستان، فارس، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان جمع¬آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. پس از استخراج DNA با استفاده از آغازگرهای مناسب ژن COI از 33 نمونه تکثیر و توالی¬یابی شد. پس از همردیف سازی توالی¬ها، بارکد گپ مشخص و میزان واگرایی نوکلئوتیدها تخمین زده شد. میزان نوکلئوتیدهای GC نیز مشخص شد. ارتباطات بین گونه-های مورد مطالعه توسط الگوریتم اتصال همسایه و مدل حداکثر درستنمایی بررسی و در هر مورد درخت مربوطه ترسیم شد. بدین منظور از مدل جایگزینی نوکلئوتیدی کیمورا (K2P) استفاده شد. هفت گونه شپشک آردآلود که آفات مهمی در استان¬های جنوبی کشور بودند از میزبان¬های گیاهی جمع¬آوری و به روش تاکسونومی کلاسیک با نام¬های Maconellicoccus hirsutus (Green)، Nipaecoccus viridis (Newstead)، Paracoccus ficus sp. nov.، Phenacoccus solenopsis Tinsley، Planococcus citri (Risso) ، Planococcus ficus (Signoret)و Planococcus vovae (Nasonov)شناسایی شدند. میانگین میزان GCبسیار کم و 7/15% بود. بارکد گپ بر اساس تفاوت بین تنوع درون و بین گونه¬ای حدود 5% بود. نتایج مولکولی به جز در مورد Pa. ficus گونه¬ها را به خوبی از هم متمایز نمود و شناسایی¬های مورفولوژیک را تایید کرد. موارد دارای ابهام بهتر است با ژن¬های دیگری نیز بررسی گردد. همچنین کمک گرفتن از داده¬های بیولوژیک و اکولوژیک می¬تواند مفید باشد. این مطالعه گامی مهم در پایه¬ریزی یک کتابخانه مرجع برای شناسایی مولکولی شپشک¬های آفت در ایران می¬باشد. چنین نتایجی می¬تواند مبنای روشی کارآمد و سریع برای شناسایی همه مراحل نابالغ و بالغ شپشک¬های مطالعه شده و نیز جنس نر آنها به منظور استفاده در مدیریت این آفات مهم باشد.

<p>شب&not;پره&not;های خانواده Noctuidae s.l. با بیش از 25 هزار گونه شناسایی شده، بزرگترین خانواده بال&not;پولکداران را تشکیل می&not;دهد. نوکتوئیده&not;ها شامل شماری از آفات محصولات اقتصادی می&not;باشند. به منظور شناسایی گونه&not;های سه زیرخانواده Xyleninae، Noctuinae و Hadeninae در استان خوزستان و فارس نمونه&not;های جمع&not;آوری شده در طی سال&not;های (1390-1392) که متعلق به ماه&not;های مختلف سال و مناطق با ارتفاع و پوشش گیاهی متفاوت بود مطالعه شد. ابزار جمع&not;آوری شب&not;پره&not;ها تله نوری بود. در این تحقیق در مجموع 44 گونه و زیر گونه متعلق به 16 جنس شناسایی گردید که شامل 20 گونه از Xyleninae، 15 گونه و یک زیر گونه از Noctuinae و 9 گونه از Hadeninae می&not;باشد. گونه&not;ی Apamea damascene Zilli, Varga &amp; Ronkay, 2009 از زیرخانواده Xyleninae برای اولین بار از ایران گزارش می&not;شود. همچنین در بین نمونه&not;های شناسایی شده 25 گونه برای اولین بار از استان خوزستان و 7 گونه برای اولین بار از استان فارس گزارش می&not;شوند. گونه&not;های جدید برای استان خوزستان با علامت (*) و گونه&not;های جدید برای استان فارس با علامت (x) و گونه&not;هایی که برای هر دو استان جدید می&not;باشند با علامت (x*) مشخص شده اند. <br /> Xyleninae: *Caradrina (Boursinidrina) wiltshirei (Boursin, 1936), *Caradrina (Bousinidrina) stenoptera (Boursin, 1939), *Caradrina (Paradrina) atriluna Guen&eacute;e, 1852, Caradrina (Paradrina) clavipalpis (Scopoli, 1763), *Caradrina (Eremodrina) zernyi (Boursin, 1936), *Caradrina (Eremodrina) eremocosma (Boursin, 1937), *Caradrina (Levantrina) bodenheimeri (Draudt, 1934(, Spodoptera littoralis (Boisduval, 1833), Spodoptera exigua (H&uuml;bner, 1808), *Apamea maraschi (Draudt, 1934), **Apamea damascena Zilli, Varga &amp; Ronkay, 2009, xSesamia cretica (Lederer, 1857), Sesamia nongrioides (Lef&egrave;bvre, 1827), *Maraschia grisescens Osthelder, 1933,* Agrochola lychnidis (Denis &amp; Schifferm&uuml;ller, 1775), *Dicycla oo (Linnaeus, 1758), *xAporophyla (Phylapora) nigra (Haworth, 1809), *Aporophyla (Phylapora) canescens (Duponchel, 1826), Pseudenargia deleta (Osthelder, 1933), *Polymixis colluta (Draudt, 1934), Noctuinae: *Dichagyris leucomelas Brandt, 1941, Dichagyris squalorum (Eversmann, 1856(, *Dichagyris forficula (Eversmann, 1851), *Dichagyris flammatra (Denis &amp;Schifferm&uuml;ller, 1775), x*Dichagyris singularis (Staudinger, 1877), *Dichagyris forcipula (Denis &amp; Schifferm&uuml;ller, 1775), *Dichagyris signifera farsistana )Brandt, 1938), Agrotis segetum (Denis &amp; Schifferm&uuml;ller, 1775), Agrotis trux (H&uuml;bner, 1824), Agrotis puta (H&uuml;bner, 1803), Agrotis ipsilon (Hufnagel, 1766), Agrotis spinifera (H&uuml;bner, 1808), Agrotis (Powellinia) lasserrei (Oberth&uuml;r, 1881), Noctua pronuba (Linnaeus, 1758), *Xestia cohaesa (Herrich-Sch&auml;ffer, 1849), Hadeninae: *Mythimna vitellina (H&uuml;bner, 1808), Mythimna (Pseudaletia) unipuncta (Howrth, 1809),x *Mythimna (Hyphilare) ferrago (Fabricius, 1787), Mythimna (Hyphilare) l-album (Linnaeus, 1767), xMythimna (Hyphilare) congrua (H&uuml;bner, 1817), *x Leucania herrichii Herrich-sch&auml;ffer, 1849, Leucania zeae (Duponchel, 1827), x*Leucania putrescens (H&uuml;bner, 1824), Leucania (Acantholeucania) loreyi (Doponchel, 1827). <br /> نتایج این پژوهش نشان می&not;دهد که فون خوزستان بدلیل بررسی کمتر، ناشناخته&not;های بسیار بیشتری نسبت به فارس دارد. همچنین ترکیب کلی گونه&not;ها مشابه فون سایر مناطق زاگرس می&not;باشد. پیشنهاد می&not;شود بررسی&not;های بیشتر در این مناطق از جمله توسط تله طعمه&not;ای و نیز بررسی مراحل نابالغ انجام گردد<br /> &nbsp;</p>

شپشک آردآلود پنبه Phenacoccus solenopsis Tinsleyیکی از آفات جدی محصول پنبه و برخی گیاهان مهم زراعی در دنیاست که در چند سال اخیر از جنوب ایران با آلودگی شدید روی ختمی چینی گزارش شده است. در این پژوهش زیست شناسی این شپشک روی ختمی چینی درون قفس¬های گیره¬ای در شرایط طبیعی اهواز (طی سال‌های 93- 1392) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین پارامترهای جدول زندگی کفشدوزک Hyperaspis polita Weise یکی از دشمنان طبیعی مهم این شپشک در اهواز، در شرایط آزمایشگاهی در سه دمای ثابت 1± 25، 1±30 و1±35 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دورهی روشنایی : تاریکی 10:14 محاسبه گردید. واکنش تابعی بالغین و لارو سن چهار نسبت به مراحل مختلف رشدی شپشک نیز در دمای 30 درجه و با شرایط فوق بررسی شد. طبق نتایج، این شپشک 11 نسل را در شرایط اهواز سپری میکند که کوتاهترین آنها نسلهای سوم و چهارم در خرداد و تیر با 21 روز و طولانیترین آن، نسل یازدهم بود که به مدت 90 روز از دی تا اواخر اسفند به طول انجامید. تولید مثل شپشک در تمام نسلها به صورت دوجنسی بود و بیشترین میانگین تولیدمثل مادهها در نسل هشتم در نیمهی دوم شهریور تا اواسط مهر با 00/35±19/432 و نسل اول در فروردین ماه با 54/34±57/391 پوره و کمترین آن در نسل دهم از نیمهی اول آبان تا اواخر دی با 33/1±58/10 تخم محاسبه گردید. نتایج نشان داد افزایش دما سبب کاهش طول دورهی رشدی پیش از بلوغ نر و مادههای کفشدوزک از 55/0±63/36 و 43/0±06/34 روز در دمای 25 به 35/0±96/22 و 39/0±37/21 روز در دمای 35 درجهی سلسیوس شد. طول دورهی تخمریزی کفشدوزک ماده‌ی بالغ در دماهای 25، 30 و 35 درجه‌ی سلسیوس به ترتیب 59/3±73/30 ، 63/3±66/51 و 20/1±65/10 روز به طول انجامید و مادهها به طور میانگین 22/24±37/200، 44/32±50/405 و88/15±03/100 عدد تخم گذاشتند. جدول زندگی دوجنسی سنی - مرحلهی رشدی نشان داد، بیشترین rm (004/0±1002/0 روز-1)، λ (0045/0±000/1 روز-1) و R0 (64/33±240/154 نتاج) در دمای 30 درجه‌ی سلسیوس و کوتاهترین نسل در دمای 35 درجه‌ی سلسیوس (66/5±87/31روز) محاسبه شد. بر این اساس دمای 30 درجه‌ی سلسیوس مناسبترین دما برای پرورش انبوه H. polita پیشنهاد گردید. واکنش تابعی لارو سن چهار و کفشدوزک نر بالغ نسبت به افزایش تراکم پورههای سنین یک، دو، سه و ماده‌ی بالغ شپشک آردالود پنبه از نوع دوم، و واکنش تابعی کفشدوزک ماده‌ی بالغ به مراحل ذکر شده شپشک به ترتیب از نوع سوم، دوم، دوم و دوم ارزیابی گردید. زمان دستیابی کفشدوزک به مراحل مختلف رشدی شپشک در لارو سن چهار کمترین مقدار و در نر بالغ بیشترین مقدار بود. زمان دستیابی مادهها به طور معناداری از نرها کمتر بود. براساس این نتایج، کفشدوزک H. polita میتواند نقش مفیدی در کنترل بیولوژیکی شپشک آردآلود پنبه داشته باشد، لذا پرورش انبوه و رهاسازی آن در طبیعت علیه این آفت پیشنهاد میگردد.

سخت بالپوشان خانواده Carabidae یا سوسک¬های زمینی یکی از شناخته شده ترین خانواده¬های سخت بالپوشان هستند. بسیاری از آنها شکارگران قابل توجهی برای آفات عمومی انواع محصولات هستند. با توجه به وسعت و تنوع طبیعی شهرستان جیرفت به خصوص مناطق کشاورزی، در این تحقیق فون سخت بالپوشان Carabidae در مناطق مختلف کشاورزی شهرستان جیرفت بررسی شد. به این منظور از روش های مختلفی از قبیل جمع آوری با دست، تله گودالی و تله نوری استفاده شد. در مجموع 30 گونه و زیرگونه از 21 جنس و 10 زیر خانواده از سخت بالپوشان Carabidae در این شهرستان جمع آوری گردید. اکثر گونه ها توسط تله گودالی جمع¬آوری شدند. در این بین یک گونه از جنس Acinopus برای دنیا جدید بود. گونه های شناسایی شده به شرح زیر بوده و گونه های جدید برای استان کرمان با یک ستاره مشخص هستند.
Subfamily Carabinae: Calosoma (Caminara) olivieri Dejean, 1831, Calosoma (Campalita) maderae Fabricius, 1775*; Subfamily Cicindelinae: Lophyra (Lophyra) histrio Tschitscherine, 1903, Myriochila (Myriochila) melancholica Fabricius, 1798*; Subfamily Scaritinae: Scarites (Distichus) planus Bonelli, 1813, Scarites (Scarites) proceruseurytus Fischer von Waldheim, 1828, Scarites (Parallelomorphus) terricola Bonelli, 1813*; Subfamily Trechinae: Trechus (Trechus) quadristriatus Schrank, 1781*, Bembidion (Ocydromus) atlanticum megaspilum Walker, 1871*, Bembidion (Synechostictus) moschatum Peyron, 1858*, Bembidion (Bembidionetolitzkya) peliopterum Chaudoir, 1850*, Tachyura frischi Coulon & Felix, 2009*; Subfamily Brachininae: Brachinus (Cnecostolus) bagdatensis Pic, 1902*, Pheropsophus (Stenaptinus) arabicus Arrow, 1901; Subfamily Pterostichinae: Poecilus (Ancholeus) wollastoni Wollaston, 1854*, Amara (Bradytus) apricaria Paykull, 1790*; Subfamily Callistinae: Chlaenius (Amblygenius) dimidiatus Chaudoir, 1842*; Subfamily Harpalinae: Harpalus (Pseudoophonus) rufipes Degeer, 1774, Harpalus (Cryptophonus) tenebrosus Dejean, 1829*, Harpalus (Harpalus) metallinus Menetries, 1836*, Acinopus sp.*, Ophonus sp.*; Subfamily Platyninae: Calathus (Neocalathus) cinctus Motschulsky, 1850, Calathus (Calathus) syriacus Chaudoir, 1863*; Subfamily Lebiinae: Lebia (Lamprias) festiva Faldermann, 1836*, Platytarus faminii Dejean, 1826*, Apristus reticulatus Schaum, 1857*, Syntomus fuscomaculatus Motschulsky, 1844*, Syntomus lateralis Motschulsky, 1855*, Tetragonoderus (Tetragonoderus) intermedius Solsky, 1874*.
نمونه برداری در دو منطقه دشت گرمسیر جیرفت و کوهستان سردسیر ساردوئیه در شهرستان جیرفت انجام شد و در کل تنوع گونه¬ای این دو منطقه با فاصله 75 کلیومتر با هم متفاوت بود. از بین همه گونه¬هاPheropsophus (Stenaptinus) arabicus دارای بالاترین تراکم در جمع آوری ها بود. در باغ خرما و پرتقال در جیرفت بیشترین تعداد گونه جمع آوری شد. در ساردوییه نیز بیشترین تعداد گونه در باغ گیلاس و زردالو جمع آوری شد. گونه هایS. planus ،C. olivieri و H. rufipes جمع آوری شده در این تحقیق، در بیشتر تحقیقات فونستیک که در ایران روی خانواده Carabidae انجام شده نیز گزارش شده است. از آنجا که مدیریت زیستگاه نقش مهمی را در حفاظت سوسک¬های زمینی ایفا می کند، ایجاد پناهگاه مناسب در مزرعه برای این گونه حشرات و سم پاشی نکردن این پناهگاه ها جهت افزایش تنوع زیستی و حفاظت گونه¬ها در برابر شرایط محیطی پیشنهاد می شود.